Yaya Öncelikli Kent Antalya
Gelişmiş toplumlarda bir kültür haline gelmiş olan trafikte yaya önceliği uygulamasının her yıl milyonlarca turiste ev sahipliği yapan Antalya’da yaygınlaştırılması hedefiyle Antalya Valiliği 2011 yılında “Yaya Öncelikli Kent” uygulamasını başlatmıştır.
Uygulamanın ilk ayağı olarak 2011 – 2013 yılları arasında Avrupa Birliği Hayatboyu Öğrenme Programları Leonardo da Vinci Çokuluslu Mesleki Eğitim Projeleri kapsamında “Antalya’da Yaya Önceliğini ve Güvenliğini Sağlamak İçin Hayatboyu Öğrenme” (Ref. 20111TR1LEO0528038) isimli çokuluslu Yenilik Transferi Projesi yürütülmüştür. Sözkonusu mesleki eğitim projesi ile birçok Avrupa kentinde uygulanan yaya önceliği ve güvenliği standartlarının Antalya’dan başlatılarak tüm Türkiye’ye ve diğer Avrupa şehirlerine yaygınlaştırılması hedeflenmiştir.
Antalya’da Yaya Önceliğini ve Güvenliğini Sağlamak İçin Hayatboyu Öğrenme Projesi
Antalya Valiliği Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Bürosu (CEUPA) tarafından hazırlanan sözkonusu proje 3 Avrupalı ve 4 yerel kurum ortaklığında 2 yıl sürmüştür.
Antalya’da Yaya Önceliğini ve Güvenliğini Sağlamak İçin Hayatboyu Öğrenme Projesinin amacı, büyük şehirlerde AB standartlarında yaya önceliği uygulamalarının başlatılmasını sağlamak üzere bir model geliştirmek ve bu standartların çeşitli yaygınlaştırma faaliyetleri ile pilot bölgelerde uygulanabilirliğini göstermektir. “Önce Yaya” sloganıyla yaygınlaştırılan proje, mesleki eğitimlerde bir öğrenme modülü geliştirerek trafik kültürünü yayalara, yaya kültürünü sürücülere öğretmeyi ve ışıksız yaya geçitlerinde yayalara öncelik tanınması kuralının yenilikçi bir yaklaşımla topluma kazandırılmasını öngörmüştür.
Sözkonusu proje, Antalya Valiliği Avrupa Birliği Projeleri Koordinasyon Merkezi (CEUPA) tarafından 2008-2010 yıllarında yürütülen “Yol Güvenliğini ve Hizmet Kalitesini Artırmak Amacıyla Toplu Taşıt Sürücüleri İçin E-Öğrenme ve Uygulamalı Eğitim Yoluyla Hayatboyu Öğrenme” (2008-1-TRL1-LEO05-031368) isimli diğer bir çokuluslu Avrupa Birliği (AB) projesinden elde edilen tecrübe ve birikim ışığında Leonardo da Vinci Programı disiplininde geliştirilmiştir. Buna göre, yaya önceliğinin büyük kentlerde trafik kültürü olarak yerleşmesi yönünde bir model olarak hazırlanan projenin detayları, Türk Ulusal Ajansı’na başvurusu öncesinde 21 Şubat 2011 tarihinde Vali Dr. Ahmet Altıparmak başkanlığında yapılan bir toplantıda sunulmuş; bu toplantıda hibe başvurusunun Antalya Emniyet Müdürlüğü adına yapılmasına ve proje koordinatörlüğünün Antalya Valiliği tarafından yürütülmesine karar verilerek uygulamada görev üstlenecek diğer ortak kurum yöneticilerinin taahhütleri alınmıştır. Kısa adı APPSA olan proje, 2011 yılında Türkiye’den başvurusu yapılan toplam 125 yenilik transferi proje teklifi içerisinden hibe almaya hak kazanan 21 proje içerisinde 375 bin Euro bütçe ile en yüksek hibeyi (toplam bütçenin %75’i) kazanan proje olmuştur. Kısa adı “Önce Yaya” ve APPSA olarak tanınan proje, 25 Ağustos 2011 tarihinde Vali Dr. Ahmet Altıparmak başkanlığında yapılan bir toplantı ile basına tanıtılmıştır.
Hibe ve ortaklık sözleşmelerinin imzalanmasının ardından proje açılış konferansı, 20 Ocak 2012 tarihinde ilin üst düzey yetkilileri ile yerel ortak ve diğer kurumlar yanısıra projenin Avrupalı ortak kurum yetkililerinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir.
Projenin Yapısı
Yaya Önceliğini ve Güvenliğini Sağlamak İçin Hayatboyu Öğrenme Projesi 7 iş paketi çerçevesinde yürütülmüştür.
1. Yönetim ve Organizasyon
2. Yaya Önceliği ve Güvenliği Eğitimleri
3. Yaygınlaştırma ve Kıymetlendirme
4. ICT Tabanlı E-Öğrenme Modülünün Geliştirilmesi
5. Uygulamalı Eğitimlerin Geliştirilmesi
6. Yaya Öncelikli Güvenli Pilot Bölge Uygulamaları
7. İzleme ve Değerlendirme
Projenin çıktıları, pilot yaya alanları, basılı eğitim materyalleri ICT (Internet Bilişim Teknolojileri) tabanlı eğitim programları (e-öğrenme modülü), proje web sitesi, konferanslar, video ve radyo spotları, #önceyaya maskotu, sertifikalar, anketler ve sonuçları, işaret levhaları, e-bültenler vb. şeklinde belirlenmiştir.
Proje Ortakları ve Sorumlulukları
Uluslararası koordinatörlüğü 2 yıl süreyle Antalya Valiliği Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Bürosu tarafından yürütülen projede görev alan ortak kurumlar ve üslendikleri sorumluluklar aşağıda sıralanmıştır:
1- Antalya Valiliği: Projenin uluslararası düzeyde program kuralları çerçevesinde yönetim ve organizasyonu, proje görsel kimliğinin hazırlanması, açılış ve kapanış konferanslarının düzenlenmesi, yaygınlaştırma ve kıymetlendirme faaliyetleri
2- İl Emniyet Müdürlüğü: Eğitim materyalleri içeriğinin hazırlanması ve basımı, pilot alanlarda uygulamaların izlenmesi ve denetimlerin yapılması, sürücü ve yayaların yaya önceliği ve güvenliği konusunda bilgilendirilmesi, proje sonuçlarının yaygınlaştırılması
3- İl Milli Eğitimim Müdürlüğü: Belirlenecek ilkokullarda, hazırlanan eğitim materyalleri kullanılarak yaya önceliği ve güvenliği konusunun ders olarak okutulmaya başlanması ve geliştirilecek modelin diğer ilkokullara yaygınlaştırılması
4- Antalya Büyükşehir Belediyesi: Şehir içinde belirlenecek pilot alanlarda cadde düzenlenmelerinin yapılması ve elde edilecek sonuçlara göre yeni düzenlemenin şehrin diğer caddelerine yaygınlaştırılması
5- Antalya Özel Sürücü Kursları Derneği: Belirlenecek özel sürücü okullarında yaya önceliği konusunun ders olarak verilmesinin başlatılması ve diğer okullara yaygınlaştırılması, Antalya’da düzenlenecek eğitim programı katılımcıları için sertifika töreni düzenlenmesi,
6- Die Berater Yetişkin Eğitim Kurumu (Avusturya): Eğiticilerin eğitimi programının hazırlanması ve verilmesi, anket sonuçlarının analiz edilmesi, eğitim materyalleri içeriğine katkı sağlanması
7- A3 Networking Ingeniería del Conocimiento, S.L (İspanya) izleme ve değerlendirme faaliyetleri, eğitim materyalleri içeriğine ve yaygınlaştırma faaliyetlerine katkı sağlanması
8- Swedish TelePedagogic Knowledge Centre AB (İsveç): Proje web sitesinin ve ICT tabanlı e-öğrenme modülünün hazırlanması, yaygınlaştırma faaliyetlerine katkı sağlanması
Yaya Önceliğini ve Güvenliğini Sağlamak İçin Hayatboyu Öğrenme Projesinde Akdeniz Üniversitesi ile Antalya Gazeteciler Cemiyeti, destekleyici (sessiz ortak) kurumlar olarak yer almışlardır. Projeyle geliştirilen yaya önceliği sadece Türkiye’de değil aynı zamanda Barselona (İspanya) ve Viyana ’da (Avusturya) da eğitimler ve farkındalık kampanyaları ile uygulanacak şeklide planlanmıştır. Proje süresince Türkiye’de 2, İsveç, Avusturya ve İspanya’da 1 olmak üzere her bir ortak kurumdan katılımla toplam 5 Proje Yönetim Toplantısı gerçekleştirilmiştir.
Proje Faaliyetleri
Projenin amacı, Avrupalı kentlerle güçlü işbirliği ve bilgi alışverişi sağlayarak ışıksız yaya geçitlerinde motorlu taşıtlar yerine yayaya öncelik verilmesi kuralının uygulanması yönünde toplumda “davranış değişikliği” başlatmak olarak belirlenmiş ve Antalya’da geliştirilecek bir uygulama modeli ile büyük kentlerde yayaya önceliği trafik kültürünün yaygınlaştırılması hedeflenmiştir. Bunu teminen, projenin ilk yılında mevcut durumu ortaya koymak ve yapılacak iyileştirme ve kültürel değişime ışık tutmak amacıyla Avrupalı ortaklar da dâhil olmak üzere toplam bin kişi ile anket çalışması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmasından çıkan sonuçlar Antalya Valiliği ve Avusturyalı proje ortağı işbirliğinde analiz edilerek rapor haline getirilmiştir.
Projeyle Başlatılan Eğitimler
Mesleki Eğitimler
Avusturyalı proje ortağı die Berater tarafından 12–15 Şubat 2012 tarihlerinde Viyana’da gerçekleştirilen Eğitici Eğitmenliği Programına Antalya’dan 8 Eğitmen katılmıştır. Sözkonusu eğitmenler edindikleri bilgi ve tecrübelerini 25–27 Haziran 2013 tarihlerinde Antalya’da düzenlenen Sertifikalı Eğitici Eğitimi Programıyla İlkokul Öğretmenleri, Sürücü Okulu Eğitmenleri ve Trafik Polislerinden oluşan 75 kişilik bir gruba aktarmışlardır. Böylelikle mesleki becerisini geliştiren trafik görevlileri, ilkokul ve sürücü okulları eğitmenleri marifetiyle hem yetişkin sürücü ve adaylarının hem de ilkokul çağındaki çocuklarımızın yaya önceliği kültürünü benimsemeleri yönünde önemli bir adım atılmıştır.
Okul Eğitimleri
İlköğretim Okulları: Geleceğimizin teminatı olan çocuklara yaya önceliği kültürünü aşılamak amacıyla Muratpaşa İlçesinden Melahat Faraçlar İlköğretim Okulu, Ahmet Bileydi İlköğretim Okulu, Kepez İlçesinden Cengiz Topel İlköğretim Okulu ile Konyaaltı İlçesinden Z. Marsel – Z. Denizhan Öner İlköğretim Okulu pilot okullar olarak belirlemiştir. Sözkonusu okulların bahçelerine model trafik eğitim parkları yapılarak eğitim alan öğretmenlerince çocukların uygulamalı olarak yaya önceliği kültürünü benimsemeleri yönünde ilk adımlar atılmıştır.
Sürücü Okulları: Mesleki eğitimin geliştirilmesi amacıyla Sertifikalı Eğitici Eğitimi Programına katılan sürücü kursu eğitmenleri tarafından başlangıçta Antalya’da bir sürücü okulunda sürücü adaylarına yaya önceliği ayrı bir ders olarak verilmeye başlanmış ve daha sonra bu sayı artırılmıştır.
Böylelikle, Sürücü Okulları ve İlköğretim Okullarında trafik dersi veren öğretmenler proje kapsamında başlatılan öğrenim programları ve pilot uygulamalar suretiyle yaya önceliğinin yenilikçi bir yaklaşımla toplum tarafından benimsemesinin sağlanması hedeflenmiştir.
Proje ile Başlatılan Kentiçi Uygulamaları
Alınacak sonuçlar ışığında uygulamaların daha sağlıklı yaygınlaştırılması amacıyla proje kapsamında ilk etapta AB ülkelerinden birçok turistin ziyaret ettiği Kaleiçi (tamamen yaya öncelikli bölge), tüm yaya geçitlerinin ışıksız ve yaya öncelikli olduğu Akdeniz Üniversitesi yerleşkesi ve Konyaaltı Caddesi pilot alanlar olarak belirlenmiştir. Bu örnek alanlarda Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından proje logosu kullanılarak ışıksız yaya geçitleri yeniden çizilmiş, yeni uyarı levhaları ve trafik işaretleri konmuş, sesli sinyalizasyon sistemleri kurulmuş ve engelli geçişleri ile otobüs durakları yeniden düzenlenerek modernize edilmiş, ayrıca trafik polisleri, güvenlik görevlileri ve otopark çalışanları yaya önceliği konusunda eğitilerek farkındalıklarının arttırılması sağlanmıştır.
Toplumda proje amacına yönelik bir farkındalık yaratmak amacıyla "Yaya Öncelikli Konyaaltı Caddesi’nde" Vali Dr. Ahmet Altıparmak tarafından, Büyükşehir Belediye Başkanı, İl Emniyet Müdürü, Antalya’daki kamu ve sivil toplum kuruluşlarının yöneticileri ile halkın katıldığı bir törenle 19 Eylül 2012 Çarşamba günü bir açılış yapılmıştır. Bu tarihten itibaren yaya önceliğinin tanıtımı için “Sarı Adam” olarak tanınan maskotu proje tanıtımını yapmak üzere kullanılmaya başlanmıştır. Akdeniz Üniversitesi yerleşkesinde ve Kaleiçi’nde, geçişlerin yaya öncelikli olduğu, uyarı ve işaret levhaları ile ilan edilmiştir. İl Emniyet Müdürlüğü denetiminde denetimlere ve bilgilendirmelere başlanmış, bu amaçla 1 yıl süreyle Konyaaltı Caddesinde kurulan “Yaşam Tüneli’nde” yaya önceliği konusunda sürücülere bilgilendirmeler yapılmıştır. Proje kapsamında ayrıca Karayolları 13. Bölge Müdürlüğü’nün katkılarıyla şehrin dört yöndeki karayolu girişlerine ve Akdeniz Üniversitesi yerleşkesine Antalya’da “Yaya Öncelikli Kent” projesinin uygulandığına dair totemler konulmuştur.
Proje süresi içerisinde ayrıca, sürdürülebilirliğin sağlanmasını teminen projeden elde edilen sonuçlar ışığında benzer uygulamalar Antalya’nın Kemer, Alanya, Kaş ve Manavgat ilçelerine de başlatılmıştır.
Yaygınlaştırma ve Sürdürülebilirlik Çalışmaları
Yerel, ulusal ve AB düzeyinde proje görünürlüğünün sağlanması ve proje ile ilgili gelişmeleri takip etmek amacıyla www.onceyaya.info adresinde beş dilde (Türkçe, İngilizce, Almanca, İsveççe, İspanyolca) proje web sitesi hizmet vermeye başlamıştır.
Projenin yaygınlaştırılması amacıyla sırasıyla Antalya, Stockholm (İsveç), Viyana ve Barcelona’da tanıtım konferansları ve basın toplantıları düzenlenmiştir. Ayrıca, yaygınlaştırma faaliyetlerinde ve proje uygulamalarında kullanılmak üzere Trafikte Yaya Önceliğini sembolize eden logo geliştirilmiştir. İl Emniyet Müdürlüğünce hazırlanan Yaşam tünelinde sürücüler araçlarını özel çadır içerisinde park ederek “Trafik Eğitimi” videolarını izleyerek polis memurları tarafından bilgilendirilmişlerdir. Yine proje kapsamında hazırlanan çoğaltıcı materyaller, sergi, şenlik vb. uygulamalar ile toplumda farkındalık yaratılmaya çalışılmıştır.
Antalya’da yaya öncelikli trafik kültürünün yerleşmesini sağlamak üzere, Antalya Valiliği tarafından “Yaya Önceliği ve Güvenliği Projesi” konulu bir Genelge yayımlanmıştır. 30.10.2012 tarih ve 2012/2 sayılı Genelge’de, toplumda bir davranış ve bakış açısı değişikliği oluşturmayı amaçlayan projenin hedeflerine ulaşabilmesi için, gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmesi planlanan faaliyetlerin, ilimizdeki kamu kurumları, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşları tarafından sahiplenilerek sürdürülmesi gerektiği belirtilmiştir. Sözkonusu genelgeye “ http://www.antalya.gov.tr/dosya/proje/yaya_onceligi_guvenligi_projesi.pdf ” adresinden ulaşılabilir. Sözkonusu Genelge sonrasında yerel kurumlarda başlatılan bilgilendirmelerin beraberinde, proje süresince Antalya’da görev yapan kurum sürücülerine ve gönüllü vatandaşlara araçlarına yapıştırmak üzere proje logolu ve “Önce Yaya” yazılı çıkartmalar dağıtılarak araçlarına yapıştırmaları sağlanmıştır.
Yaya Önceliği kültürünün diğer illere de yayılması amacıyla proje kapsamında hazırlanan basılı eğitim materyalleri 24 Ocak 2014 tarih ve 2098 sayılı Antalya Valilik makamının yazısı ile 80 il valiliğine gönderilmiştir. (Evrak https://www.e-icisleri.gov.tr/EvrakDogrulama adresinden 198VrN-cZqCZB-0NVgeL-F3+XHn-6Duuuvc6 kodu ile görülebilir). Ayrıca projeden elde edilen olumlu sonuçların sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla 25 Şubat 2014 tarih ve 3015 sayılı Antalya Valilik makamının yazısıyla kaymakamlıklara da eğitim materyalleri gönderilmiştir. (Evrak https://www.eicisleri.gov.tr/EvrakDogrulama adresinden aY5v0/-7cwDa2-cfTEz1-93RhLO-gYBXVRUY kodu ile görülebilir).
Tüm bu çalışmalar neticesinde 2013 yılı istatistikleri incelendiğinde Antalya şehir içi trafiğinde önceki yıllara göre %50’yi aşan oranlarda iyileşme başladığı gözlenmiştir.
“Önce Yaya” projesinin kapanış konferansı 25 Ekim 2013 tarihinde Antalya’da yapılmıştır. Projenin yasal uygulama süresi her ne kadar 31 Ekim 2013 tarihinde tamamlanmış olsa da, örnek uygulamaların Antalya’nın tümüne ve diğer illerimize yayılmasının sağlanması, cadde ve sokaklarımızdaki yaya güzergâhlarının ışıksız yaya geçitleriyle işaretlenmesi konusundaki eksikliklerin giderilmesi, özellikle proje ortağı Antalya Büyükşehir Belediyesi, İl Emniyet Müdürlüğü, İl Milli Eğitim Müdürlüğü ve Antalya Sürücü Kursları Derneği başta olmak üzere ilgili kurumlarımızın gönüllülük ve sosyal sorumluluk desteğiyle bu yönde başlatacakları yaygınlaştırma çalışmalarına bağlıdır.
Antalya yanısıra Türkiye’nin diğer birçok yerleşim biriminde de yaya önceliği konusunda çalışmaların başladığı ve özellikle konuya duyarlı vatandaşlar sayesinde uygulamanın gün geçtikçe yayılmaya başladığı görülmektedir. #önceyaya etiketiyle sosyal medyada da yaygınlaştırılmaya çalışılan yaya öncelikli trafik kültürü, kural uygulayanların yaptırımlarından daha çok toplumun bu yeniliği yaşam biçimi olarak benimsemesiyle gerçekleşebilecektir.
